1954 Skinner’ın Programlı Öğretim Modeli
Programlı öğretim, ünlü psikolog Skinner’in pekiştirme ilkeleri esas alınarak ortaya atılmış bir öğretim tekniği veya bir ders biçimidir. Programlı öğretim temelde, öğretimin bireyselleştirilmesi ve hatanın en aza indirilmesi gibi iki önemli yenilik getirmektedir. Bu öğretim biçiminin uygulanışı modern, daha da öte teknolojik araçlara ve yöntemlere bağlıdır. Programlı öğretim biçiminin bireyselleştirilmiş topluma uygun bir öğrenim yöntemi olduğu belirtilmektedir.
Skinner bu tekniği, tüm dünya ülkelerini etkileyen öğrenci sayısının artışı ve öğretmen yokluğu sorunlarının bir çözümü olarak sunmuştur. Programlı öğretimle eğitim sisteminin makineleşmesi ve eğitsel araştırma çağı başlamıştır. Programlı öğretim öğrencinin öğrenme sürecine etkin katılmasını, bireysel öğrenme hızına göre ilerleme kaydetmesini ve öğrenme sonucunun anında kontrol edilmesini sağlayan bir öğretim tekniğidir.
Bireyin kendi kendine öğrenmesini esas alan ve içeriğin öğrenilebilecek küçük parçalara ayrılarak belirli bir sıra ve düzen içinde bireye sunulduğu ve öğrenildikçe yeni bir bilgi parçasına geçmenin esas olduğu bir öğretim yaklaşımıdır. Bu yöntem günümüzde özelikle bilgisayar destekli öğretim ortamında farklı özellikleri ile uygulanmaktadır.
Programlı öğretimin temelini oluşturan Skinner’in pekiştirme ilkeleri;
1-Küçük Adımlar: Bilgi üniteleri, adım adım öğrenciyi ilerlemeye yöneltecek bir şekilde düzenlenmelidir. Bu adımlar bir ünitenin öğrenilecek en küçük birimini oluşturmalıdır.
2-Etkin Katılım: Her bilgi ünitesi bir ilerleme aşaması oluşturmaktadır. Bu aşamada bir alıştırma ya da bir soru bulunmaktadır. Soru, verilen bilginin kazanılıp kazanılmadığını yoklamaktan başka bilgi edinmede ve özümlemede de bir araç olmaktadır. Böylece soru bir işlemi, bir eylemi başlatmakta yani öğrenme olayını sağlamaktadır. Öğrenme işi öğrencinin kendisi tarafından yapılmaktadır. Böylece öğrencinin etkin katılımı sağlanmaktadır.
3-Başarı: Öğrenciler hep başarmak zorundadırlar. Sorular da öğrencilerin başarabileceği güçlük düzeyinde olmalıdır. Güçlüğü aşmak bir sonraki öğrenmeler için gerekli olan güdüyü oluşturmaktadır.
4-Anında Düzeltme: Öğrenci soruyu cevapladıktan sonra cevapla karşılaşmakta, böylece kendi kendini kontrol etmekte ve düzeltme de hemen yapılmış olmaktadır. Anında kontrol pekiştirmenin temel öğesidir.
5-Dereceli (Kademeli) İlerleme: İlerleme, aşamalı ve mantıklı olmalıdır. Yapılacak işlemlerin düzeyi basitten karmaşığa, bilinenden bilinmeyene, kolaydan zora doğru olmalıdır.
6-Bireysel Hız: Öğrenci, zamanı kendine uygun olarak ayarlamaktadır. Başarısızlık, ya da sınıfta kalma söz konusu değildir. Böylece sınıf ortamında öğrenciler arasında düzey farklılığının yarattığı olumsuzluklar da ortadan kaldırılmak istenmektedir. Sınıf geçmede belirli süre kuralı da geçersiz olmaktadır.
Programlı öğrenme, konuların ünitelere ayrılmasını ve ön koşul öğrenmeler dikkate alınarak belli bir sıra içinde işlenmesini (küçük adımlar), pekiştireç kullanımını (başarı sonucunda), öğretimin bireyselleştirilmesini (bireysel hız), hatanın en aza indirilmesini (anında düzeltme) ve öğrencinin sürece dahil edilmesi gerektiğini (etkin katılım) savunur. Her öğrenciye ihtiyaç duyduğu ek öğrenme zamanı verilerek (bireye ek öğretim yapılarak) yüksek nitelikli öğretim hizmetinin sağlanmasına olanak tanıyan bir öğrenme modelidir.
Programlı öğretimin en önemli noktası her bireyin kendi hızına göre öğrenmesine hizmet etmesi ve bireysel farkları dikkate almasıdır. Yapılan düzeltmeler ile yanlışlar giderilir ve hatalar azaltılır. Öğrencinin istenen davranışları tekrar etmesi için öğrenciye başarı tattırılır, pekiştirme yapılır, yani pekiştireçler kullanılır. Süreçte öğrencinin öğrenme çabasına girmesi yani etkin katılımın sağlanması ve kavramların küçük parçalar halinde işlenmesi önemlidir.
Kaynakça: http://www.dersyerimiz.com/index.php/programli-ogretim.html
http://tr-tr.facebook.com/note.php?note_id=122322431154815
Öğretim Yöntem ve Teknikleri, İhtiyaç Yayıncılık 2009
